Het programma O²PZ werkt momenteel aan de afronding van het Onderwijsraamwerk 2.0. Een belangrijk onderdeel daarvan is het interprofessioneel samenwerken en leren. Projectleiders Hanneke Hoekstra en Marieke Bolk leggen uit wat het doel is: teams vormen om de patiënt heen, waarbij iedereen werkt vanuit hetzelfde zorgplan en met gemeenschappelijke doelen ten behoeve van het welzijn van die patiënt. ‘We willen promoten dat mensen verder kijken dan hun eigen discipline. We kunnen hier een voortrekkersrol in spelen: samen werken en ook samen onderwijs krijgen over palliatieve zorg.’
Nieuw is het werken in teams niet. Marieke: ‘In verschillende settings werken nu al professionals samen. In de eerstelijnszorg zie je bijvoorbeeld samenwerking tussen huisarts, praktijkondersteuner, thuiszorg, therapeuten en mantelzorg, met eventueel maatschappelijke of geestelijke ondersteuning. Een ander voorbeeld is het ziekenhuis, waar de arts werkt met de verpleegkundige en wellicht ook een geestelijke ondersteuner of mantelzorger. Samen werken is al gebruikelijk, dus is het ook logisch om samen te gaan leren.’
Afstemming van rollen en taken
Maar interprofessioneel samenwerken en leren gaat verder dan het vormen van een team. Het vereist goede afstemming van doelen, taken en rollen. Marieke: ‘Als je interprofessioneel leert, leer je van, met en over elkaar om tot betere, effectieve samenwerking te komen en daarmee de uitkomsten van de zorg verbeteren. Voor het samenwerken in teams geldt precies hetzelfde. Je kijkt niet alleen naar je eigen rol en kunnen, maar ook naar de ander.’
Hanneke: ‘Wat wij graag zouden willen zien, is dat de patiënt centraal staat en er een team om hem of haar wordt gevormd van mensen op basis van de zorgbehoeften van de patiënt. Dat team kan dan, in overleg met de patiënt en zijn naasten, vaststellen wie wat doet. En dan doet niet iedereen vanuit zijn eigen discipline geïsoleerd zijn ding maar er wordt samen gekeken naar wat er nodig is en wie op welk moment het beste in kan spelen op de zorgbehoefte van de patiënt. Elk team kan er dus anders uitzien, naar gelang de behoefte van de patiënt.’
Regie
Marieke: ‘In dat team moet iemand de regie op zich nemen. We hebben het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg en daar staat in theorie heel mooi beschreven hoe dat zou kunnen zijn. Daarin worden ook de termen hoofdbehandelaar en centrale zorgverlener genoemd. In de praktijk blijkt echter vaak dat met name die rollen niet expliciet belegd zijn. Zo’n centrale zorgverlener hoeft overigens niet per se de arts of verpleegkundige te zijn. Het gaat om een zorgverlener die het overzicht houdt en niet alleen naar zijn eigen discipline kijkt, maar ook daarbuiten. Dat is soms een struikelblok: weten wat de ander kan doen en vervolgens taken delegeren. Ook vertrouwen hebben in elkaars kunnen speelt daarbij een rol.’
Corona maakt flexibel
‘Wat dat betreft laat de huidige coronacrisis mooi zien hoe flexibel de zorg is, zegt Hanneke. ‘Op de corona-afdelingen werken nu ook mensen uit andere disciplines. Daar wordt op allerlei manieren interprofessioneel gewerkt. Je ziet nu dermatologen werken op de IC. Ook in de zorg voor revalidatie- en oncologiepatiënten wordt al veel langer interprofessionele zorg gegeven. Daar zie je dat de patiënt een route aflegt en dat er tijdens die route hulpverleners inspringen. En in de verloskunde zijn er ook mooie voorbeelden van werken in teams: de verloskundige werkt samen met de gynaecoloog en eventueel sociale werkers. Voor artsen is dat in Nederland soms een hele grote stap, maar in landen als Zweden en Canada werkt dat al jaren heel erg goed. Een goed voorbeeld zijn onze hospices, waar al zo wordt gewerkt. Met het team sta je samen naast de patiënt, daar gaat het om.’
Opnemen in onderwijs
Marieke: ‘Waar het nu bij O²PZ om gaat, is deze manier van werken op te nemen in het onderwijs. Wat zou kunnen helpen, is tijdens het initiële opleiden kijken naar welke elementen samen geleerd kunnen worden. We leiden nu op in silo’s, maar in de praktijk werkt iedereen al wel samen. We kunnen daar in het onderwijs dus eerder op inhaken. Dat sluit ook heel mooi aan bij het levenlang leren. In het Onderwijsraamwerk 2.0 willen we daarom promoten dat mensen verder kijken dan hun eigen discipline. Het brengt goed in kaart wat de competenties van de diverse zorgverleners zijn en we geven aan wat de gemeenschappelijke taken van het team zijn. Palliatieve zorg kan hier een voortrekkersrol in spelen: samen werken en samen leren over palliatieve zorg. Dat zou ideaal zijn.’