De huisarts heeft een belangrijke rol in de zorg voor patiënten die palliatieve zorg nodig hebben. De huisarts vervult hierin een coördinatie- en gidsfunctie. Uit onderzoek blijkt dat de samenwerking met andere zorgverleners optimalisatie behoeft en dat in het onderwijs ook nog het een en ander verbeterd kan worden. We spreken hierover met huisarts en onderzoeker Marianne Dees.
‘De huisarts heeft duidelijke taken als het gaat om palliatieve zorg thuis’, legt Marianne Dees uit. ‘Zij maakt afspraken in de huisartsenpraktijk over beschikbaarheid, bereikbaarheid en de taakverdeling in de zorg voor patiënten. De huisarts houdt contact met de medisch specialist en zij houden elkaar op de hoogte in de fase waarin de patiënt onder (palliatieve) behandeling is. Afhankelijk van de behoefte van de patiënt, houdt de huisarts hierover ook contact met patiënt en naaste(n). Het team van de huisartsenpraktijk kent de regionale palliatieve sociale kaart en maakt hier adequaat gebruik van. Ook worden tijdig afspraken gemaakt over de zorg voor de patiënt met andere eerstelijns zorgverleners, zoals de apotheker en thuiszorgorganisatie. De huisarts is op de hoogte van de mogelijkheden van gestructureerd palliatief overleg en palliatieve consultatie en gebruikt deze als dat zinvol is. Afspraken met de tweede lijn over de overdracht in de palliatieve fase zijn belangrijk en bij de overgang van ziekenhuis naar huis en omgekeerd heeft een warme overdracht de voorkeur.’
Slechts 61 procent van de huisartsen buiten kantoortijden persoonlijk bereikbaar
Goed geregeld zou je denken, maar toch kan het beter. Dees: ‘Voor veel huisartsen is het inderdaad gesneden koek. Toch blijkt uit onderzoek dat slechts 61 procent van de huisartsen buiten kantoortijden persoonlijk bereikbaar en beschikbaar is voor vragen van palliatieve patiënten. Datzelfde aantal stelt uit zichzelf voor visites af te leggen. Dat is echt veel te weinig. Vooral vrouwelijke huisartsen, huisartsen die parttime werken en huisartsen die werkzaam zijn in de stad of op het verstedelijkt platteland zijn significant minder persoonlijk beschikbaar.’ Het zorgt ervoor dat de patiënt met andere huisartsen dan de eigen huisarts te maken kan krijgen. Dat komt de kwaliteit van de zorg voor de patiënt niet ten goede.
Afspraken met tweede lijn ontbreken
Dees vervolgt: ‘Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat huisartsen in toenemende mate de zorg in avonden, nachten en weekenden overdragen aan huisartsenposten. Het is een uitdaging om dan de continuïteit van persoonsgerichte zorg op maat te organiseren. Voor de oplossing wordt gekeken binnen en buiten het eigen team van de huisartsenpraktijk. Tevens kwam uit het onderzoek naar voren dat afspraken met de tweede lijn regelmatig ontbreken over de overdracht van een patiënt in de palliatieve fase en over specialistische consultatie die nodig kan zijn . Dit kan situaties opleveren waar de patiënt de dupe van wordt en is daarom niet wenselijk.’
Valkuilen bij zorgcoördinatie
‘De patiënt die palliatieve zorg nodig heeft, wordt hier natuurlijk niet blij van, zegt Marianne. Maar ook voor de huisarts kan het soms lastig zijn. Zorgcoördinatie is een van onze taken en wij hebben de regie over de zorg voor patiënten met medische complexe problematiek. Die regie functie is soms lastig omdat het overzicht ontbreekt. Er zijn bijvoorbeeld zo veel thuiszorgorganisaties, met vaak allemaal een andere manier van zorgregistratie. Hierdoor is het moeilijker om korte communicatielijnen te houden en integrale zorg te bieden. We moeten daarom nadenken over hoe samenhangende palliatieve zorg in de eerstelijn op een goede manier kan worden georganiseerd.’
In de herijkte kerntaak palliatieve zorg - die is gestoeld op de kernwaarden ‘persoonsgericht’, ‘continue’ en ‘gezamenlijk’ - is aangegeven dat huisartsen doordeweeks overdag terminale zorg bieden aan hun eigen patiënten en ervoor zorgen dat gepersonaliseerde terminaal-palliatieve zorg 24 uur beschikbaar is. Dees: ‘Maar daar is dus nog een wereld te winnen.’
In deel twee van dit interview vertelt Marianne Dees over wat het onderwijs kan doen om palliatieve zorg van de huisarts te verbeteren. Deel twee verschijnt over een week.
Marianne Dees is huisarts en onderzoeker aan het Radboud UMC. Ze promoveerde in 2013 met haar thesis Unbearable suffering and euthanasia. Perspectives of patients, close relatives and attending physicians.
Bronnen
[1] https://www.henw.org/artikelen/beschikbaarheid-voor-palliatieve-zorg-tijdens-anw-uren
[1] https://www.zorginstituutnederland.nl/publicaties/rapport/2017/09/29/verbetersignalement-zorg-in-de-laatste-levensfase-longkanker-en-darmkanker