‘Mijn hart ligt bij de palliatieve zorg; aansluiten op wat die ene persoon wil in zijn of haar laatste levensfase, als arts daarin het verschil kunnen maken, dat raakt me. Ik vind ook dat ik dat als bijna-oncoloog goed in de vingers behoor te hebben. Juist daarom viel het me op dat de palliatieve zorg een ondergeschoven kindje is in de medische opleidingen’, vertelt Anouk Putker, aios Interne Geneeskunde aan het Radboudumc. Volgend jaar hoopt zij af te studeren als internist – medisch oncoloog. ‘Tijdens mijn zes jaar geneeskundeopleiding heb ik één dag onderwijs gehad over palliatieve zorg. Ook in de medische vervolgopleidingen krijgt het nauwelijks aandacht. En dat terwijl vrijwel iedere dokter te maken krijgt met mensen die niet meer beter kunnen worden. De gevolgen ervan zie ik in de klinische praktijk. Want het gaat vaak mis in de palliatieve zorgverlening. Bijvoorbeeld doordat kennis ontbreekt over pijnstilling of doordat men vaak niet weet wat voor prognose iemand heeft.’
‘Hoe voer je als jonge dokter moeilijke gesprekken met patiënten in hun laatste levensfase als je daar nooit mee geoefend hebt?’
Lacune dichten
Er is een kennislacune over palliatieve zorgverlening op de opleidingen, stelt Putker. ‘Misschien komt dat doordat de opleiders van nu er tijdens hun eigen opleiding niet in geschoold zijn. En als je zelf de kennis niet hebt, kun je die ook niet overdragen op anderen.’ Ze vervolgt: ‘Omdat ik kennis miste, besloot ik zelf een onderwijsprogramma Palliatieve zorg te ontwikkelen. Afgelopen voorjaar is die voor het eerst gegeven aan tachtig aios Interne Geneeskunde van het Radboudumc. Een deel van het onderwijs heb ik zelf verzorgd.’
De insteek van het onderwijsprogramma is concreet en praktijkgericht. Putker: ‘Je moet er als aios op jouw afdeling jouw voordeel mee kunnen doen. Zo is er een module Palliatieve sedatie, een module Pijn bij kanker en een module Behandelbeperkingen. Verder besteden we veel aandacht aan gespreksvoering. Want jonge dokters moeten vaak moeilijke gesprekken voeren met patiënten in hun laatste levensfase. Maar hoe voer je zulke gesprekken als je daar nooit mee geoefend hebt? Hoe vertel je iemand dat hij niet meer gereanimeerd gaat worden, mocht er plotseling iets ernstigs met hem gebeuren? Als de expertise ontbreekt om zulke gesprekken te voeren, kan dat schade teweegbrengen bij zowel dokter als patiënt.’
Het programma is een verplicht onderdeel van het opleidingscurriculum Interne Geneeskunde; iedere aios behoort het te volgen. ‘Ik ben blij met deze verplichting’, zegt ze, ‘want de palliatieve zorg is zo’n basaal onderdeel van ons werk dat iedere aios er kennis mee gemaakt moet hebben. Hoewel we de schriftelijke feedback van de aios die hebben deelgenomen nog niet hebben ontvangen, hebben we al veel mondelinge reacties gehad. Aios vertellen ons dat ze het programma Palliatieve zorg heel welkom vinden en dat ze dat tot nu toe op de opleiding hebben gemist. Bovendien vinden ze de aangeboden modules concreet en toepasbaar. Dat was ook onze bedoeling, dus daar zijn we in geslaagd.’
‘Ik raad iedere aios een stage aan bij een palliatief team. Of bespreek eens enkele palliatieve patiënten met je collega’s of met een palliatief team. Je leert daar veel van.’
Stage bij palliatief team
‘Ik heb het onderwijsprogramma kunnen ontwikkelen tijdens het vierde opleidingsjaar. Dat is een jaar waarin je als aios zelf een aantal keuzes kunt maken over hoe je je verder zou willen ontwikkelen. In datzelfde jaar heb ik drie maanden een stage Palliatieve zorg gevolgd bij het palliatief team van het Radboudumc. Dat is een team van dokters en verpleegkundigen die palliatieve zorg verlenen aan patiënten in het ziekenhuis. Daarnaast geeft het team consulten aan huisartsen en medisch specialisten over complexe palliatieve casuïstiek.’
‘In die drie stagemaanden heb ik enorm veel geleerd’, zegt Putker. ‘Bijvoorbeeld over complexe palliatieve sedaties, complexe pijnvraagstukken en proactieve zorgplanning. Tijdens de proactieve zorgplanning bespreek je met de patiënt wat diens wensen zijn in de palliatieve levensfase en bereid je je daar samen op voor. We weten dat dat leidt tot een betere kwaliteit van leven in de laatste levensmaanden.’
Basiscompetentie
‘Ik raad iedere aios een stage aan bij een palliatief team. Mocht je dat niet willen, of mocht je dat niet kunnen organiseren, bespreek dan eens enkele palliatieve patiënten met je collega’s of met een palliatief team. Je leert daar veel van. Die kennis kun je vervolgens toepassen in de klinische praktijk.’
‘Mijn droom is dat de palliatieve zorg een prominente plaats krijgt in de geneeskundeopleiding. Laten we ervoor zorgen dat het een basiscompetentie van ons wordt. Ik weet zeker dat we daarmee de kwaliteit van onze zorg verbeteren.’
Auteur: Michel van Dijk